Maarten Brand, Expert praktijkleren bij CENSES

Het begeleiden van leerlingen in de procesindustrie is als het bedienen van een oververhitte stoomketel: als je niet oplet, blaast de boel zichzelf op. Begeleiders zijn de operators die alles draaiende moeten houden zonder dat de druk te hoog oploopt. Maar een schouderklopje en een checklist die je met je ogen dicht afvinkt, zijn niet genoeg als je wilt dat je stagiairs zich ontwikkelen en fan zijn van jouw bedrijf. Daar is echt meer voor nodig. Laten we de begeleiding van leerlingen eens analyseren, om vervolgens te bekijken wat de rol van de begeleider is.

 

In de procesindustrie draait het om veiligheid, veiligheid, veiligheid. En dan niet alleen om het dragen van helmen en handschoenen. Het gaat hier vooral om psychologische veiligheid. Een stagiair moet zich veilig genoeg voelen om bij een vraag of een uitdaging om hulp te vragen, liefst voordat de boel ontploft.  Zowel het bedrijf als de mentor hebben de belangrijke taak om zo’n open en veilige sfeer te kweken. Tuurlijk, een machine fijn afstellen is top, maar als een stagiair niet eens durft te vragen waar de nooduitgang is, dan loopt de spanning alleen maar op. En dan krijg je situaties waarin je je afvraagt: “Waarom ben je niet eerder naar mij toegekomen?” Herkenbaar?

 

Begeleiden in 3 fases

Het begeleiden van leerlingen verloopt in drie fasen. In het begin ben je als begeleider vooral manager: je loopt voorop, doet alles voor en zorgt dat de leerling elke stap begrijpt. Hier laat je ook zien dat het oké is om vragen te stellen, zelfs als je denkt dat het voor de hand ligt. Daarna schuif je door naar de rol van coach. Je loopt naast ze, ondersteunt waar nodig, maar laat hen steeds meer zelf proberen. Uiteindelijk kom je in de laatste fase: de adviseur. De leerling loopt voorop, jij geeft slechts wat advies als het nodig is. Ze luisteren er steeds minder naar, en wat blijkt? Het gaat nog goed ook. Job well done, begeleider!

 

Schakelen

Maar elke leerling heeft verschillende leerdoelen, en niet elk leerdoel vraagt om hetzelfde tempo van loslaten. Het is als een machine met verschillende metertjes die je allemaal in de gaten moet houden. Een goede leermeester weet wanneer hij moet schakelen tussen de rol van manager, coach en adviseur. Het is die balans tussen loslaten en vasthouden die bepaalt hoe een leerling zich ontwikkelt zonder dat de druk te hoog oploopt.

 

Duimpje omhoog

En dan is er nog het belang van persoonlijke aandacht. Leerlingen willen meer dan een checklist en een duimpje omhoog. Ze willen gezien en gehoord worden, wéten dat hun ontwikkeling serieus wordt genomen. Die persoonlijke aandacht zorgt ervoor dat leerlingen niet alleen een taak uitvoeren, maar zich betrokken voelen. Het is de oprechte interesse in de leerling die het verschil maakt tussen iemand die zijn werk doet en iemand die écht groeit in zijn vak.

 

Stress reguleren

De kunst is om studenten stap voor stap te leren werken, net als een operator die een complexe machine draaiende houdt. Te hard of te zacht, en de balans is weg. Die balans hangt af van de ruimte die een leerling voelt om op tijd te zeggen: ‘Dit gaat niet goed, ik heb hulp nodig.’ Daar komt stress bij kijken, zeker als het werk nieuw en onbekend is. Leerlingen moeten leren presteren onder druk, zonder zelf in paniek te raken. Het gaat dus niet om het voorkomen van stress (stress is zelfs een belangrijk onderdeel van een goede stage-ervaring) maar het reguleren van die stress-ervaring. Voor een goede leermeester betekent dat: ze uitdagen, maar ook weten wanneer je de drukventielen moet openen om te voorkomen dat de stress hen overspoelt. Het verschil tussen succes en falen ligt vaak in die subtiele balans, waarbij de begeleider ziet wat nodig is en waar een leerling zich veilig genoeg voelt om aan de bel te trekken voordat het te laat is.

 

Zien, stoppen, helpen, evalueren

Goede leermeesters zien wanneer leerlingen zich niet veilig voelen, stoppen even om te evalueren en helpen hen beter te doen. Dat vraagt om de juiste vaardigheden en inzicht. Als je als leermeester niet weet hoe je de stress en complexiteit van het vak overbrengt, blijft het bij oppervlakkige feedback als ‘gaat wel lekker toch’ en het afvinken van het wensenlijstje van de opleiding.

 

Kookpunt

Echt, of je nu de druk in een ketel van de procesindustrie in de gaten houdt of een leerling begeleidt, het draait allemaal om het meesterlijk beheren van die druk. Het is belangrijk dat alles soepel blijft lopen en dat de leerlingen zich meer voelen dan een radertje in de machine; ze moeten zich gewaardeerd en aangemoedigd voelen om te bloeien. Want zonder een mentor die precies weet hoe je de drukknoppen fijn afstelt, kan het een kookpunt bereiken waar niemand blij van wordt. Met de juiste begeleiding wordt de druk net genoeg opgevoerd om ieder talent te smeden tot een schitterende vakprofessional.

 

Drie tips om je leerlingen veilig door de procesindustrie te loodsen:

 

1. Ventiel open voor persoonlijke aandacht

Leerlingen zijn geen machines die je met een checklist kunt aansturen van een afstandje. Zorg dat je écht luistert en ziet waar ze tegenaan lopen. Een oprechte vraag of een kort gesprek kan meer betekenen dan tien vinkjes op een lijst. Persoonlijke aandacht zorgt voor groei én voorkomt dat de boel onder druk ontploft.

 

2. Zet psychologische veiligheid voorop

Als leerlingen zich niet veilig genoeg voelen om fouten te maken of vragen te stellen, loop je risico. Zorg dat ze weten dat hulp vragen juist de sleutel is tot succes. Geen cultuur van ‘fouten afstraffen’, maar van ‘samen oplossen’. Dat scheelt heel wat noodstops.

 

3. ABC: Aandacht Bevordert Communicatie

Voor Generatie Z symboliseert het ‘duimpje omhoog’ niet het ‘lekker bezig’ dat andere generaties er wellicht mee associëren; het wordt vaak gezien als een teken van desinteresse of sarcasme. Dit is precies het type ‘duimpje omhoog’ dat je wilt vermijden. Kies de ABC-aanpak: Aandacht Bevordert Communicatie. In plaats van een vluchtig teken van goedkeuring, investeer je in echte interacties. Een praatje maken, directe feedback geven. Aandacht werkt. Zo bouw je verbindingen die verder gaan dan een duimpje kan bereiken.

 

Meer weten over hoe je meesterlijke begeleiding kunt implementeren? Zin in een goed gesprek over hoe je de druk in de ketel precies goed houdt? Neem dan contact op met Krijn Jansen van CENSES. Bel of mail Krijn vandaag nog en zet die eerste stap naar een explosief goede begeleiding van je leerlingen!